شهین فرتوزی/غزل انقلاب،ازقالب هاي بحث وقابل تحليل،دربين قالب ها وسبك هاي مختلف شعرانقلاب است. درشعرانقلاب انواع قالب هاي متعارف و پر كاربرد ازقبيل مثنوي، قصيده، دوبيتي، رباعي، شعرنو، شعرسپيده و...درسطح چشمگيرو بعضاً تحسين برانگيزي توسط شاعراني كه درانقلاب به اثبات رسيدند ويا شاعراني كه سنواتي ارتاريخ ادبيات قبل از انقلاب راهم درك كرده بودند، تجربه شده استدرمثنوي، علي معلم دامغاني، چهره اي نامداراست ومثنوي هاي او خصوصاً شعري با مطلع: سيه بپوش برادرسپيده راكشتند وياشعري با مطلع: روزي كه برجام شفق مل كرد خورشيد برخشك چوب نيزه ها گل كرد خورشيد.
دربين خواص وعوام ازاشتهارخوبي برخورداراست.اوتوانسته است بعضي از اوزان عروضي متداول درغزل را،كه طبعاً نرم ولطيف بوده وظرفيت مضمون پذيري آنها برظرفيت معنا آفريني خاصه معنا آفريني روايي غلبه دارد،درقالب مثنوي تجربه كند وازعهدۀ آنها خوب برآيد.
درقصيده،بزرگاني چون حميدسبزواري،شاعروسازندۀ سرودهاي انقلاب وسال هاي اوليه پيروزي انقلاب وصاحب مجموعه هاي سرودسپيد وسرود درد را مي توان نام برد ودركنار اوبزرگاني چون مشفق كاشاني،مرحوم گلشن كردستاني،مرحوم محمدعلي مرداني وحلقۀ شاعران كهنسالي كه ازسال1360 شوراي شعروزارت ارشاد راتشكيل دادند مي توان نام برد.دوبيتي انقلاب چه به لحاظ پيشكسوتي درسرايش وچه به لحاظ ورزيدگي درتكنيك پردازش به نام محمدرضا سهرابي نژاد نشان يافته است.دررباعي،شاعراني چون قيصرامين پور صاحب مجموعۀ هاي دركوچۀ آفتاب(مجموعۀ رباعيّات)،تنفس صبح وآينه هاي ناگهاني را بايد نام برد.لازم به ذكراست مجموعه اي ازرباعيّات انقلاب توسط شاعرمعاصرمحمدرضا عبدالملكيان ازسوي انتشارات برك دردوران جنگ انتشاريافته كه مي توان چشم اندازي ازرباعيّات انقلاب باشد.
درشعرنونيمايي نيزاغلب شاعران انقلاب تجربه هاي موفقي داشته اند. اما ماناترين شعر نيماي با درونمايۀ انقلاب وجنگ به نام عبدالملكيان،امين پور ومرحوم حسن حسيني ثبت شده است.درشعر سپيد چه به لحاظ پيشكسوتي درتاريخ سرايش وچه به لحاظ تكنيك ،فرم،زبان ودرونمايه،نام مرحوم سلمان هراتي صاحب مجموعۀ"آسمان سبز"و"دري به خانۀ خورشيد"،سرآمدهمگان است.او ذهني خلاق ومضمون آفرين داشت اما پيش ازآنكه به نقطۀ كمال هنري برسد درآبان ماه 1365درسانحۀ تصادف دررودسردرگذشت
بعدازجنگ،شاعراني مانند عليرضا قزوه،سيدعبدالله حسيني و...شعرسپيد رابا درونمايۀ طنز وانتقاد پي گرفتند كه ميان آنها،شعرمولاويلا نداشت،ازعليرضا قزوه،اشتهارخوبي مخصوصاً درفضاي انتقادي سال هاي اول بعد ازجنگ بدست آورد.اما از ميان همۀ اين قالب هاي شعري،غزل انقلاب به لحاظ فرم،زبان،تكنيك،تصويرودرونمايۀ،ظرفيت تحليلي وتوصيفي برجسته تري دارد. غزل انقلاب،يعني رويكرد حماسي درقالب رمانتيك.نوعاً رويكردي ساخت شكنانه است. اين رويكرد،توسط نصرالله مرداني بنيان گذاري شده ودرواقع مي توان اورا آفرينندۀ غزل حماسي درشعرانقلاب دانست.غزل انقلاب درونمايه وبن مايه متنوع وگسترده اي دارد يكي از اين بن مايه ها به لحاظ واجد بودن ابعاد مختلف تاريخي،تشبيهي،استعاري وپيوند با شبكۀ تداعي آزاد،اهميت ويژه وقلمرو نقادي گسترده اي برخورداراست.نشانه شناسي محوراصلي بحث آب درغزل انقلاب است.دراين پژوهش كوشيده شد كه به شيوۀ پديدارشناختي به جاي دخالت عوامل برون متني اعم از يافته هاي وتحليل ديگران وبيوگرافي وتاريخ مولف،مستقيماً به متن مراجعه كرده وباخوانش دقيق متن وبازبيني اجزاء بهم پيوستن متن،مثالها ومستندات استنباط را ازخود متن بياوريم.در روش تحقيق پديدارشناختي،اصل برعوامل سازندۀ درون متني است وتاريخ متغير كنترل قابل توجهي نيست زيرا مكتب معتقداست كه نه تمام تاريخ بلكه فقط برشهايي از تاريخ،مثل برشهايي اززندگي درذهن شاعرراه مي يابد وتاريخ به اندازۀ همان برشها،تقليل مي يابد ودرواقع،شاعر،برشهايي ازتاريخ راه انتخاب مي كند وتاريخ باقرارگرفتن دركنش انتخاب شاعرازموجوديت رئاليستي خودقالب كرده وبازخواني وبازسازي مي شود.همين مقدارازتاريخ هم درفرآيند سرايش شعر بامواد ومصالح زيبايي شناختي درمي آميزد ودوباره تقطيرمي شود وتقليل مي يابد وبدين ترتيب آنچه كه از تاريخ درموجوديت شعر،باقي مي ماند؛درحدعامل تاثيرگذاري نيست كه شكل ومحتواي شعر وبه تبع آن تحليل رادستخوش تغييرقراردهد.